Numer 2/2016 cz.1
Szanowni Państwo,
Z przyjemnością oddajemy w Państwa ręce kolejny numer pisma naukowego „Studia i Materiały”. Aktualny numer w dużej mierze poświęcony jest zagadnieniom dotyczącym przedsiębiorczości. Numer otwiera artykuł autorstwa Beaty Krawczyk-Bryłki, która opisuje wyniki badania przeprowadzonego na studentach, dotyczącego diagnozy przedsiębiorczych zespołów. Autorka sprawdza, na ile można mówić o przedsiębiorczej współpracy wśród młodych Polaków i co stanowi ewentualne przeszkody w budowaniu takiej kooperacji. W następnym tekście Monika Jakubiak i Krystyna Buchta poruszają tematykę postaw przedsiębiorczych wśród studentów. Autorki badają, czy studenci noszą w sobie intencję pojęcia założenia swojej firmy i w jakim stopniu zajęcia na uniwersytecie kształtują w nich ową postawę i przygotowują do podjęcia takiego kroku. Angelika Kędzierska-Szczepaniak rozważa w swoim artykule problematykę zjawiska crowfundingu w finansowaniu działalności gospodarczej. Autorka analizuje poszczególne modele tego typu finansowania i ich roli przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Bartłomiej Juras oraz Małgorzata Czerny w swoim tekście skupiają się na metodzie budżetowania jako metodzie zarządzania kosztami we wspólnotach mieszkaniowych w Wielkopolsce. Natomiast Adriana Kaszuba-Perz analizuje wybrane aspekty zarządzania ryzykiem w małych i średnich przedsiębiorstwach i ich podejścia do narzędzi wspomagających podejmowanie decyzji w warunkach ryzyka. Ludmiła Walaszczyk bada zalety i wady użycia metody TOPSIS, służącej do mieszania ryzyka w projektach w perspektywie lat 2014–2020. Autorka analizuje zalety użycia tej metody w praktyce. Tomasz Zalega podejmuje zagadnienie niepewności i ryzyka ekonomii, metod pomiaru tych zjawisk oraz kryteriów oceny decyzji w warunkach niepewności. Zjawisko analizowane jest w perspektywie różnych podejść teoretycznych. Przedsiębiorczość korporacyjna i jej wymiary są przedmiotem zainteresowań Teresy Piecuch. Autorka analizuje orientację przedsiębiorczą i jej wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. W tekście omówione są różnego rodzaju inicjatywy przedsiębiorcze, które mogą występować w przedsiębiorczej organizacji. Autorka kolejnego tekstu, Joanna Gajda, w pierwszej części jego przedstawia rozważania teoretyczne dotyczące intencji przedsiębiorczej, po to by w kolejnej opisać wyniki pilotażowego badania na studentach, dotyczącego ich intencji przedsiębiorczej i czynników ją warunkujących. Autorką tekstu dotyczącego zależności między płcią osoby a statusem zatrudnienia jest Anna Turczak. Rozważając różne branże, Autorka sprawdza, w jaki sposób rozkłada się liczba kobiet i mężczyzn prowadzących działalność gospodarczą. Wyniki opracowane zostały na podstawie badania ilościowego. W opracowaniu Małgorzaty Baran znajdziemy opis roli mentoringu w organizacji oraz rezultatów osiąganych dzięki zastosowaniu tej metody rozwoju organizacji. Andrzej Sopoćko rozważa, czy realistycznie przyjęty wzrost wydajności pracy pozwoliłby na utrzymanie obecnego współczynnika zastąpienia i jednoczesnego wzrostu płacy realnej. Tekst Marioli Zalewskiej i Natalii Sierżęgi dotyczy jakości życia rodzin w Irlandii i w Polsce w latach 2004–2013. Autorki analizowały wpływ świadczeń rodzinnych w obu krajach na wybrane wskaźniki jakości życia. Igor Postuła wraz z Olgą Augustyniak analizuje trzy rodzaje metod rozliczania się z pracodawcami i ich wpływ na wysokość wynagrodzenia. Autorzy skupiają się analizie
warunków umowy o pracę, umów cywilnoprawnych
oraz indywidualnej działalności gospodarczej.
Zapraszamy do lektury!
Redakcja pisma „Studia i Materiały”
Zawartość numeru
Zespół przedsiębiorczy może być zdefiniowany jako mała grupa osób, które są współwłaścicielami firmy lub pełnią w niej wysokie funkcje związane z kreowaniem lub rozwojem nowego przedsięwzięcia biznesowego, współzależąc od siebie nawzajem. Wykorzystując swój kapitał społeczny, wynikający ze szczególnych cech zespołów przedsiębiorczych, tworzą one wiele nowych firm i zwiększają efektywność organizacji. Model mentalny zespołu to wewnętrzna reprezentacja obejmująca zadania, relacje, kompetencje i otoczenie zespołu, która dynamicznie ewoluuje w procesie współpracy. Jeśli jest wspólna dla wszystkich osób tworzących zespół, ma pozytywny wpływ na kooperację w zespole, jego efektywność, satysfakcję członków oraz skłonność do podejmowania współpracy w przyszłości. Wyobrażenie dotyczące charakterystyki zespołu przedsiębiorczego jest ważnym elementem modelu mentalnego, z którym każdy z członków zespołu przystępuje do współpracy. Celem niniejszego artykułu jest zdefiniowanie wstępnego modelu mentalnego zespołu przedsiębiorczego oraz ocena, na ile atrybuty zespołu przedsiębiorczego w modelu mentalnym młodych Polaków wzmacniają lub hamują skłonność do tworzenia nowych, zespołowych przedsięwzięć. W badaniu zastosowano metodę analizy tekstów pozyskanych w odpowiedzi na otwarte pytania skierowane do grupy 120 studentów. Uzyskane wyniki pozwoliły na opracowanie propozycji wstępnego modelu mentalnego zespołu przedsiębiorczego oraz na sformułowanie rekomendacji w zakresie przygotowywania studentów do podejmowania zespołowej przedsiębiorczości.
Pojęcie przedsiębiorczości stało się w ostatnich latach niezmiernie popularne. Przyczyn tej sytuacji należy upatrywać m.in. we wzrastającej roli przedsiębiorczości w rozwoju współczesnych gospodarek, nacisku na rozwój kompetencji i aktywność jednostek. Przedsiębiorczość definiowana jako poszukiwanie, tworzenie oraz wykorzystywanie szans może przyjmować wiele postaci. Najczęściej definiowana jako aktywność w kierunku zakładania i prowadzenia własnej firmy ma jednak o wiele szerszy wymiar. Może wiązać się z aktywnością jednostki lub grupy osób, podejmowaniem wielu różnorodnych działań, zarówno w kontekście pracy zawodowej, jak też życia społecznego. Coraz częściej w literaturze przedmiotu podejmowany jest aspekt przedsiębiorczości akademickiej, wiążący się ze zmieniającą się rolą współczesnej szkoły wyższej. Uczelnie stają się bowiem aktualnie miejscem kształtowania postaw i kompetencji studentów w kontekście wyzwań coraz bardziej konkurencyjnego rynku pracy i innowacyjnej gospodarki. Problematyka prezentowanego opracowania dotyczy kompetencji i podstaw przedsiębiorczych studentów wybranych kierunków studiów. Celem artykułu była identyfikacja kompetencji przedsiębiorczych oraz czynników determinujących postawy proprzedsiębiorcze badanych. Autorki podjęły próbę oceny przygotowania studentów do realizacji działań zawodowych, w szczególności związanych z podejmowaniem własnej działalności. Przeprowadzone badania umożliwiły analizę porównawczą kompetencji i postaw respondentów w zakresie przedsiębiorczości. Podjęto próbę uzyskania odpowiedzi na pytanie, czy studenci analizowanych kierunków ekonomicznych, uważani za bardziej predestynowanych do prowadzenia własnej firmy, czują się lepiej przygotowani w tym zakresie i deklarują wyższe kompetencje przedsiębiorcze niż pozostali badani. Czy można uznać, że kierunek studiów determinuje decyzje dotyczące prowadzenia własnej działalności?
Celem autorki jest prezentacja i analiza poszczególnych modeli crowdfundingu z uwzględnieniem roli, jaką mogą odegrać w finansowaniu działalności gospodarczej. Finansowanie społecznościowe z roku na rok staje się coraz częściej wykorzystywaną formą finansowania. Jest to szansa zarówno dla przedsiębiorstw dopiero rozpoczynających swoją działalność, akcji charytatywnych, jak i osób fizycznych, które mają pomysły biznesowe, ale brakuje im środków na ich realizację. Polscy przedsiębiorcy też coraz częściej z niego korzystają, rośnie liczba i wartość transakcji, ale również liczba portali crowdfundingowych. Dostosowanie rozwiązań prawnych do potrzeb rynku prawdopodobnie spowoduje jeszcze większe zainteresowanie taką formą finansowania.
W artykule omówiono rolę budżetowania jako metody zarządzania kosztami we wspólnocie mieszkaniowej w województwie wielkopolskim, w okresie od 2011 do 2015 roku. Dla realizacji celu posłużono się ogólnymi metodami badawczymi, takimi jak analiza budżetów wspólnoty z kolejnych pięciu lat, rozumowanie dedukcyjne oraz indukcyjne, na potrzeby sformułowania wniosków. Przeprowadzona w artykule analiza uwzględnia trendy kosztów w badanym okresie, niektóre spośród uśrednionych kosztów w tym okresie, podział kosztów na grupy, koszty w przeliczeniu na mieszkańca, na apartament itp., aby skupić się przede wszystkim na zaobserwowanych zmianach planów budżetowych i ich realizacji. Z analizy budżetów oraz ich implementacji w latach 2011–2015 wynika, że budżetowanie jest z powodzeniem wykorzystywane do zarządzania finansami badanej wspólnoty. Jako instrument zarządzania kosztami pozwoliło ono wspólnocie mieszkaniowej na znaczną redukcję niektórych kategorii kosztów.
W opracowaniu zaprezentowano wybrane obszary badawcze odnoszące się procesów zarządzania ryzykiem w kolejnych fazach rozwoju małego i średniego przedsiębiorstwa. Wydaje się z pozoru, że ta szczególna grupa przedsiębiorstw wykazuje słabe zainteresowanie metodami, które mogłyby usprawniać podejmowanie decyzji. Przedsiębiorczość, która jest cechą małych przedsiębiorstw przejawia się jednak przecież m.in. poprzez elastyczne działanie i skłonność do podejmowania ryzyka. Próby opisu (głównie jakościowe) ryzyka i jego skali podejmowane są w różnym stopniu przez samego przedsiębiorcę oraz w późniejszych fazach rozwoju przedsiębiorstwa przez menedżerów. Wobec czego uzasadnione wydaje się wszechstronne i wielowymiarowe analizowanie tego zjawiska w procesie wzrostu przedsiębiorstwa. Opracowanie jest fragmentem głębszej analizy w ramach prowadzonych badań w tym zakresie.
W obecnych czasach homogeniczny rynek obejmujący 500 milionów konsumentów, 220 milionów pracowników i 20 milionów pracodawców jest głównym instrumentem umożliwiającym rozwój konkurencyjnej i innowacyjnej Europy. Jednym ze sposobów uzyskania przez firmy innowacyjnych produktów jest uczestnictwo w realizacji różnego rodzaju projektów. Poszczególne kraje oferują wiele inicjatyw, głównie finansowanych przez Unię Europejską (obecnie jest to perspektywa 2014–2020). Dzięki uczestnictwu w programach unijnych pracodawcy mają możliwość wzmocnienia pozycji swojego przedsiębiorstwa i opracowania produktów, na które jest zapotrzebowanie. W celu uzyskania produktów o wysokiej jakości, projekt musi być odpowiednio zarządzany. Istnieje wiele metod mogących mieć zastosowanie w procesie zarządzania projektem, jednak wybrane metody muszą być jasne i odpowiednie do oceny danego rezultatu. Jednym z kluczowych aspektów procesu ewaluacji jest zarządzanie ryzykiem, jako że umożliwia ono wskazanie wszelkich odchyleń w realizacji projektu. Pracodawcy zazwyczaj nie stosują narzędzi specjalistycznych w ewaluacji ryzyka w trakcie realizacji projektu. Z tego też względu wiele firm wytwarza produkty, które później trudno sprzedać na rynku, bądź które obarczone są wieloma wadami. Ryzyko może być oceniane z wykorzystaniem wielu metod, zarówno jakościowych, jak i ilościowych. Głównym celem artykułu jest przedstawienie semi-ilościowej metody TOPSIS (Hwang i Yoon, 1981) do pomiaru ryzyka w projektach realizowanych w ramach perspektywy 2014–2020. Z tego względu autor wskazuje zalety metody TOPSIS i przedstawia, w jaki sposób może być ona wykorzystana w praktyce.
Niewątpliwie ryzyko i niepewność nie należą do fundamentalnych kategorii ekonomicznych, a mimo to odgrywają ważną rolę w naukach ekonomicznych i praktyce gospodarczej. Niestety, ekonomiści nie są zgodni co do pierwszeństwa ich użycia i proponują odmienne ich interpretacje. Określenia „ryzyko” i „niepewność” często występują razem bądź są ze sobą nawet utożsamiane, ale nie oznaczają tego samego. W artykule przedstawiono wybrane pojęcia i klasyfikacje terminów „ryzyko” i „niepewność”. Rozważania dotyczące kwestii związanych z ryzykiem i niepewnością powinny się koncentrować na doskonaleniu i pomnażaniu metod pomiaru ryzyka oraz rozwijaniu teorii podejmowania decyzji zwiększających racjonalizację działań. Na nowe sposoby ograniczania negatywnych konsekwencji niepewności i ryzyka oraz zwiększania korzyści towarzyszących tym stanom oczekują wszystkie nauki ekonomiczne, podmioty gospodarujące (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa) i w efekcie cała gospodarka. Celem artykułu jest zarysowanie istoty zjawisk niepewności i ryzyka. W pierwszej części opracowania skoncentrowano się na wyjaśnieniu obu terminów i omówieniu ich podstawowych rodzajów. W dalszej części tekstu uwaga została skupiona na różnicach między niepewnością a ryzykiem, a następnie na metodach pomiaru ryzyka oraz kryteriach oceny decyzji w warunkach niepewności. Zasadnicza część artykułu została poświęcona podejmowaniu decyzji w warunkach ryzyka. Zagadnienie to zostało naświetlone przez przybliżenie czytelnikowi zasady maksymalizacji oczekiwanej wartości, paradoksu petersburskiego, teorii oczekiwanej użyteczności, zasady subiektywnie oczekiwanej użyteczności, paradoksu Allais’a, teorii perspektyw oraz koncepcji użyteczności doświadczalnej.
We współczesnych, coraz bardziej złożonych warunkach otoczenia, przedsiębiorczość postrzegana jest jako wartość sama w sobie. Umożliwia funkcjonowanie i rozwój. Jest podstawą innowacyjności, konkurencyjności, efektywności działania. Powinna zatem charakteryzować zarówno jednostki (przedsiębiorczość indywidualna), jak i różnego rodzaju przedsiębiorstwa (przedsiębiorczość korporacyjna, wewnętrzna, intraprzedsiebiorczość). Szczególnie pożądana jest w dużych korporacjach, w których pobudzenie „przedsiębiorczego ducha” („wskrzeszenie” swego rodzaju DNA przedsiębiorczości (Arshi, 2012)) z powodu między innymi formalizacji, biurokracji, braku (lub ograniczonej) wolności działania, jest bardzo trudne (czasami wręcz niemożliwe). W opracowaniu zwrócono szczególną uwagę na wymiary rozwoju przedsiębiorczości korporacyjnej. Omówiono różnego rodzaju przedsiębiorcze inicjatywy, podejmowane w obrębie struktur dużych, rozbudowanych przedsiębiorstw. Dokonano tego, wykorzystując kategorię przedsiębiorczej orientacji (zbliżonej do przedsiębiorczości, choć nie tożsamej), w której zwraca się uwagę na to, jak przedsiębiorstwo funkcjonuje, jakie działania podejmuje, by mogło zostać ocenione jako przedsiębiorcze.
W obecnych realiach gospodarki opartej na wiedzy szczególnego znaczenia nabiera podejmowanie działań na rzecz wzrostu innowacyjności i przedsiębiorczości. Społeczeństwo przedsiębiorcze staje się fundamentem budowania konkurencyjności polskiej gospodarki. W tym kontekście ważne jest kształtowanie społeczeństwa przedsiębiorczego, którego wyróżnikiem jest aktywny udział znacznej jego części w rozwoju inicjatyw przedsiębiorczych. Bycie przedsiębiorczym oznacza chęć przyjęcia postawy wyrażającej się kreatywnym podejściem do rzeczywistości gospodarczej. W procesie przygotowania kadr do przedsiębiorczej działalności kluczową rolę przypisuje się edukacji, która sprowadza się do kształtowania świadomości, że uruchomienie i prowadzenie własnej działalności jest ścieżką rozwoju kariery zawodowej. Artykuł składa się z dwóch części. Pierwsza część wpisuje się w nurt rozważań nad wybranymi czynnikami mającymi wpływ na kształtowanie się intencji przedsiębiorczych od której zaczyna się proces przedsiębiorczości indywidualnej. W drugiej części autorka skrótowo prezentuje wyniki badań pilotażowych zrealizowanych w celu przeanalizowania intencji przedsiębiorczych studentów Politechniki Częstochowskiej, w odniesieniu do takich kwestii jak: percepcja przedsiębiorczości oraz warunków do zainicjowania i prowadzenia własnej działalności gospodarczej, ocena własnego potencjału przedsiębiorczego.
W artykule zbadano zależność między płcią osoby a tym, jaki jest jej status zatrudnienia. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, czy fakt, iż dana osoba jest kobietą albo mężczyzną ma wpływ na to, że pracuje na własny rachunek, jest pracownikiem najemnym albo pomaga bez umownego wynagrodzenia w prowadzeniu rodzinnej działalności gospodarczej. Analiza przeprowadzona została oddzielnie dla siedmiu wybranych sekcji polskiej gospodarki: 1. rolnictwo, leśnictwo i rybactwo; 2. przetwórstwo przemysłowe; 3. budownictwo; 4. handel i naprawa; 5. transport i gospodarka magazynowa; 6. edukacja; 7. opieka zdrowotna i pomoc społeczna. Do zbadania siły rozpatrywanych w artykule zależności użyto współczynnika V Cramera. Z kolei do zweryfikowania sformułowanych hipotez statystycznych wykorzystano odpowiedni test istotności.
Mentoring jest podejściem do zarządzania przedsiębiorstwem, ułatwiającym sprawne wykorzystanie zasobów ludzkich w przedsiębiorstwie. Mentoring w firmach można odnaleźć w zróżnicowanych formach – od sformalizowanych struktur do oddolnie tworzonych relacji, w wyniku zatrzymywania najbardziej wartościowych pracowników w firmie oraz dzięki zapewnieniu transferu wiedzy, umiejętności i doświadczeń między pracownikami organizacji. Proces mentoringu jest efektywny między innymi dzięki doborze odpowiednich, kompetentnych mentorów. Celem niniejszego artykułu jest omówienie roli mentora w przedsiębiorstwie. Zaprezentowane zostały wyniki badania kompetencji mentora ze szczególnym uwzględnieniem wieku, płci oraz doświadczenia zawodowego. Autorka podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, które kompetencje sprawiają, że mentor staje się doskonałym, skutecznym mentorem. Wnioski z przedstawionej analizy stanowią podstawę do dalszych badań autorki, a także do rozwoju praktycznych zaleceń dla kadry zarządzającej HR w przedsiębiorstwach.
Coraz dłuższe życie wydaje się przysparzać gospodarce problemów, a przede wszystkim – alarmistycznych opinii dotyczących obciążeń pracujących świadczeniami emerytalno-rentowymi. Rzeczywiście relacja między znajdującymi się w tzw. wieku zdolności do pracy a starszymi pogarsza się. W ujęciu statycznym wygląda to bardzo niekorzystnie, inne jednak wrażenie odnosi się, gdy podejdzie się do tego dynamicznie, czyli uwzględniając wzrost wydajności pracy. Z przedstawionych w artykule wyliczeń wynika, że utrzymanie jej długookresowego wzrostu, nie tylko w Polsce, lecz także w innych krajach europejskich, pozwala zarówno na wzrost plac realnych, jak i utrzymanie obecnego wskaźnika zastąpienia (relacja: emerytura–płaca). Więcej optymizmu w tej sprawie można byłoby mieć przy utrzymaniu obecnego wieku emerytalnego. Przywrócenie starego (sprzed 2013) może, ale nie musi, spowodować pewne problemy, w postaci zablokowania realnej wysokości płacy netto (przez rosnące składki lub zastępujący je wzrost podatków). Wówczas prawdopodobnie obecnego wskaźnika zastąpienia nie dałoby się utrzymać. W niniejszym artykule autor przedstawia opis analizy liczbowej mającej za zadanie odpowiedzieć na pytanie: czy wobec realistycznie przyjętego wzrostu wydajności pracy (powyżej 1% rocznie) jest możliwe utrzymanie obecnego współczynnika zastąpienia i jednoczesnego wzrostu płacy realnej?
W artykule porównano jakość życia rodzin w Irlandii i w Polsce w latach 2004–2013. Na jakość życia rodzin wpływa wiele czynników, w tym dostępne w danym kraju świadczenia materialne. Przedstawione analizy świadczeń rodzinnych w Polsce i w Irlandii ukazują, iż finansowanie polityki rodzinnej w Irlandii jest bardziej korzystne dla rodzin – katalog oferowanych świadczeń jest szerszy, ich wysokość jest wyższa, a czas pobierania jest dłuższy niż w Polsce. Jeżeli chodzi o jakość życia, to porównano wskaźniki, których wartość opisuje zachowania pojedynczych ludzi, mające wpływ na szeroko rozumiane życie rodzinne: poziom migracji, dzietność, liczby zawieranych i rozwiązywanych małżeństw. Wskaźniki te są lepsze dla Irlandii niż dla Polski. Nie pozwala to jednak na jednoznaczne wskazanie związku przyczynowo- skutkowego, wobec niemożności odwikłania wpływu wyższego poziomu PKB w Irlandii.
Przedmiotem analizy przeprowadzonej w artykule jest umowa o pracę, umowy cywilnoprawne (umowa o dzieło i umowa zlecenia) oraz indywidualna działalność gospodarcza w kontekście wysokości wynagrodzenia netto uzyskiwanego przy tych formach zarobkowania. W analizie brane są pod uwagę obciążenia z tytułu podatku dochodowego oraz składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Celem artykułu jest wykazanie, która z analizowanych form zarobkowania zapewnia maksymalne wynagrodzenie netto. Rozstrzygnięcie tej kwestii zależy przede wszystkim od wysokości rocznych przychodów przy każdej z form. Istotne jest także, jak obciążenia podatkowe i składkowe wpływają na kształtowanie się wynagrodzenia netto w trakcie roku podatkowego.